Mediterraneo ekialdea, herpetofauna aldetik lurralde oso aberatsa da. Distantzia txikian eremu klimatiko desberdin ugari ditu, eta horrenbestez, espezie dibertsitate itzela dauka. Garai aldetik pixka bat goiz gindoazen, desertuko eta mendi altuetako espezieentzat batez ere, baina oporrak egun horietan genituen, eta espezie batzuk deskartatuta ere, bidaiak mereziko zuen ustea geneukan.
Desde el punto de vista de la herpetofauna, el Levante mediterráneo es un territorio muy rico. En un espacio reducido presenta muchos tipos de climas diferentes y, por lo tanto, una enorme diversidad de especies. En cuanto al momento del año, íbamos un poco pronto, sobre todo para las especies del desierto y de las montañas altas, pero eran los días que teníamos disponibles para las vacaciones, y aunque algunas especies quedarían descartadas, creíamos que el viaje valdría la pena.
Bidaiarako 5 pertsonako taldea osatu genuen. Galiziako Rafael Vazquez eta David Dopereiro, eta Euskal Herriko Aritz Ibarzabal, Julen Santacristina eta ni neu. Gutaz gain, bidaian zehar bertako naturzale batzuk ezagutu genituen; Aviad Bar eta Guy Fernandes. Beraiein laguntzarekin, zein emandako informazioari esker, espezie gehiago aurkitzeko aukera izan genuen. Eilat ingururako Aviv Etzion-ek emandako informazioa ere eskertzekoa izan zen.
Formamos un grupo de cinco personas para el viaje: Rafael Vázquez y David Dopereiro, de Galicia, y Aritz Ibarzabal, Julen Santacristina y yo, del País Vasco. Además de nosotros, durante el viaje conocimos a algunos naturalistas locales: Aviad Bar y Guy Fernandes. Gracias a su ayuda y a la información que nos proporcionaron, pudimos tener la oportunidad de encontrar más especies. También fue de agradecer la información que Aviv Etzion nos dio sobre los alrededores de Eilat.
 |
| Taldea / El equipo: David Dopereiro, Julen Santacristina, Aritz Ibarzabal, ni (Ander Izagirre) eta Rafael Vázquez. |
Gure ibilbide guztia Israelek dituen lurretan egin genuen. Hau da, Gaza eta Cisjordanian sartu gabe.
Todo nuestro recorrido lo realizamos dentro de los territorios que tiene Israel. Es decir, sin entrar en Gaza ni en Cisjordania.
 |
| Bisitatutako zonalde aipagarrienak / Principales zonas visitadas |
Apirilak 3 / 3 de abril
Iritsi bezain laster, aireportuan kotxea alkilatu, lehen egunetarako jateko eta edatekoa erosi eta Negev iparraldeko basamorturantz abiatu ginen. Aviad Bar geneukan gure zain. Iritsi ginenerako gaua zen, bilatu nahi genituen suge eta beste narrasti batzuk aurkitzeko momentu onena. Garai aldetik goizegi bazen ere, Aviadek berehala aurkitu zituen bila genbiltzan 2 sugegorri espezieak; hareako sugegorria (Cerastes vipera) eta sugegorri adarduna (Cerastes cerastes). Izugarria da sugeen arrastoak jarraitzeko daukan abilezia. Bakoitzetik bi ikusteko aukera izan genuen, eta hauez gaiz, beste hainbat narrasti espezie: Lytorrhynchus diadema, Chamaeleo chamaeleon, Stenodactylus petrii, stenodactylus sthenodactylus, Trapelus savignii, Testudo kleinmanni, Chalcides sepsoides eta Hemidactylus turcicus.
Nada más llegar, alquilamos un coche en el aeropuerto, compramos comida y bebida para los primeros días, y nos dirigimos hacia el desierto del norte del Negev. Aviad Bar nos estaba esperando. Cuando llegamos, ya era de noche, el mejor momento para buscar las serpientes y otros reptiles que queríamos ver. Aunque fuera un poco pronto en la temporada, Aviad encontró de inmediato las dos especies de víboras que estábamos buscando: la víbora de arena (Cerastes vipera) y la víbora cornuda (Cerastes cerastes). Su habilidad para seguir las huellas de las serpientes es increíble. Pudimos ver dos ejemplares de cada especie y, además, muchas otras especies de reptiles: Lytorhynchus diadema, Chamaeleo chamaeleon, Stenodactylus petrii, Stenodactylus sthenodactylus, Trapelus savignii, Testudo kleinmanni, Chalcides sepsoides y Hemidactylus turcicus.
 |
| Kameleoi arrunta / Camaleón común (Chamaeleo chamaeleon) |
 |
| Sugegorri adarduna / Víbora cornuda (Cerastes cerastes) |
 |
| Hareako sugegorria / Víbora de la arena (Cerastes vipera) |
 |
| Hareako sugegorria / Víbora de la arena (Cerastes vipera) |
 |
| Sugegorri adarduna / Víbora cornuda (Cerastes cerastes), in situ |
 |
| Geco de Petrie (Stenodactylus petrii) |
 |
| Geco elegante común (Stenodactylus sthenodactylus) |
 |
| Chalcides sepsoides |
 |
| Savigny agama / Agama de Savigny (Trapelus savignii) |
 |
| Kleinmann dortoka / Tortuga egipcia (Testudo kleinmanni) |
 |
| Culebra cavadora (Lytorhinchus diadema) |
Lytorhinchus diadema eta bere arrastoa / Lytorhinchus diadema y sus rastros
 |
| Dragoitxo turkiarra / Salamanquesa rosada (Hemidactylus turcicus) |
Apirilak 4 / 4 de abril
Han bertan lo egin eta hurrengo goizean inguru horretan jarraitu genuen, ea eguneko espezie berriren bat aurkitzen genuen. Ilusio handiena egingo ziguna basamortuko baranoa ikustea izango zen, baina bagenekien oso zaila izango zela. Arrastoak ikusi genituen, baina besterik ez. Sugegorrien arrasto dezente ere ikusi genituen. Arraztoez aparte, Acanthodactylus scutellatus sugandilak ikusi genituen.
Dormimos allí mismo, y a la mañana siguiente seguimos explorando la zona para ver si encontrábamos alguna especie nueva durante el día. Lo que más ilusión nos hacía era ver el lagarto del desierto, aunque sabíamos que sería muy difícil. Vimos algunas huellas, pero nada más. También encontramos bastantes rastros de víboras. Además de los rastros, pudimos observar las lagartijas Acanthodactylus scutellatus.
Negev iparraldeko basamortua / El desierto del norte de Negev
 |
| Acanthodactylus scutellatus |
Acanthodactylus scutellatus
Cerastesen arrastoak / Rastros de Cerastes
Militarren entrenamendu zantzuak nabarmenak ziren eremu askotan. Ezkerrean: munizioa. Eskuinean: David, sugandila baten atzetik, bere atzean (urruti) lehergailu batek eztanda egin zuen unean / Los signos de entrenamiento de los militares eran evidentes en muchas zonas. A la izquierda: munición. A la derecha: David, persiguiendo una lagartija en el momento de la explosión de un artefacto tras él (a lo lejos) (📷 Aritz Ibarzabal)
Handik Eilaterantz abaitu ginen, bidean geldialdi azkar batzuk eginez. Hainbat espezie aurkitzen joan ginen: Stenodactylus sthenodactylus, Laudakia vulgaris, Chalcides ocellatus, Ptyodactylus guttatus... Nubiako basahuntzak (Capra nubiana) ere ikusi genituen, Mitzpe Ramon inguruan.
Desde allí nos dirigimos hacia Eilat, haciendo algunas paradas rápidas por el camino. Fuimos encontrando varias especies: Stenodactylus sthenodactylus, Laudakia vulgaris, Chalcides ocellatus, Ptyodactylus guttatus… También vimos cabras nubias (Capra nubiana) alrededor de Mitzpe Ramon.
 |
| Eguzki-zentral termikoa / Central Térmica Solar |
 |
| Ptyodactylus guttatus |
 |
| Itzala egiteko teknika / Técnica para hacer sombra |
 |
| Geco elegante común (Stenodactylus sthenodactylus) |
 |
| Laudakia vulgaris |
 |
| Mitzpe Ramon ondoko bistak / Vistas, al lado de Mitzpe Ramon |
 |
| Nubiako basahuntza / Íbice nubio (Capra nubiana) |
 |
| Eskinko ozeloduna / Eslizón ocelado (Chalcides ocellatus) |
Eilaten Uromastyx aegyptiak ikusten egon ginen. Kriston bitxo katxarroak. Ikusita nituen genero bereko beste espezie batzuk (U. nigriventris eta U. dispar), baina tamaina aldetik ez daukate zer ikusirik.
En Eilat estuvimos observando Uromastyx aegyptia. ¡Unos bichos enormes! Había visto otras especies del mismo género (U. nigriventris y U. dispar), pero en cuanto a tamaño no tienen nada que ver.
 |
| Lagarto egipcio de cola espinosa (Uromastyx aegyptia) |
Lagarto egipcio de cola espinosa (Uromastyx aegyptia)
 |
| Flamenko arrosa / Flamenco común (Phoenicopterus oseus) |
 |
| Abejaruco esmeralda árabe (Merops cyanophrys) |
U. aegyptia-k ikusi ondoren, handik gertu aurkitzen den genero berdineko beste musker espezie baten bila joan ginen; Uromastyx ornata-ren bila. Tamaina aldetik askoz txikiagoa, baina kolore oso ikusgarriak dituena. Iluntzear zegoen, baina errepide ondoan bertan indibiduo gazte bat ikusi genuen. Inguru berean Tropiocolotes nattereri eta Ptyodactylus hasselquistii ere aurkitu genituen.
Después de ver U. aegyptia, nos dirigimos a buscar otra especie de la misma familia que se encuentra cerca: Uromastyx ornata. Mucho más pequeña en tamaño, pero con colores muy llamativos. Se estaba haciendo de noche, pero justo al lado de la carretera vimos un ejemplar joven. En la misma zona también encontramos Tropiocolotes nattereri y Ptyodactylus hasselquistii.
 |
| Uromastyx ornata |
 |
| Tropiocolotes nattereri |
 |
| Ptyodactylus hasselquistii |
Gauez Eilat inguruan jarraitu genuen, zerra-ezkatadun sugegorri palestinarra (Echis coloratus) ikusi nahian. Bila hasi eta berehala, Rafak ale gazte bat aurkitu zuen. Toki berean pare bat Cyrtopodion scabrum ere aurikitu genituen.
Por la noche continuamos en los alrededores de Eilat, intentando ver la víbora de escamas aserradas palestina (Echis coloratus). Nada más empezar a buscar, Rafa encontró un ejemplar joven. En el mismo lugar también encontramos un par de Cyrtopodion scabrum.
 |
| Zerra-ezkatadun sugegorri palestinarra / Víbora de escamas aserradas palestina (Echis coloratus) |
 |
| Cyrtopodium scabrum |
Sugegorri adardun arabiarra (Cerastes gasperettii) ere aurkitu nahi genuen gau horretan, eta helburu horrekin, Aravah bailarara abiatu ginen. Stenodactylus doriae geko oso politak ikusten hasi ginen, eta laster aurkitu genituen sugegorri baten arrastoak. Aviadekin arrastoak jarraitzen ikasitakoa martxan jartzeko unea zen. Kostata, arrasto oso fina zelako, eta tarteka harri gainean galtzen zelako, baina azkenean aurkitu genuen sugegorria. Oraingoan ere ale gazte bat, baina ikusgarria hala ere! Aurrerago ale heldu handi bat ikusi zuen ihes egiten Aritzek. Psammophis schokari-ren muda, Cyrtopodion scabrum, Stenodactylus sthenodactylus eta Hemidactylus turcicus ere ikusi genituen.
Esa noche también queríamos encontrar la víbora cornuda de Arabia (Cerastes gasperettii), y con ese objetivo nos dirigimos al valle de Aravah. Comenzamos a ver preciosos geckos Stenodactylus doriae, y pronto encontramos las huellas de una víbora. Era el momento de poner en práctica lo que habíamos aprendido con Aviad sobre cómo seguir los rastros. Costó, porque las huellas eran muy finas y a veces se perdían sobre las piedras, pero finalmente dimos con la serpiente. Esta vez también era un ejemplar joven, pero igualmente impresionante. Más adelante, Aritz vio escapar a un ejemplar adulto de gran tamaño. También vimos muda de Psammophis schokariy Cyrtopodion scabrum, Stenodactylus sthenodactylus y Hemidactylus turcicus.
 |
| Stenodactylus doriae |
 |
| Sugegorri adardun arabiarra / Víbora cornuda de Arabia (Cerastes gasperettii) |
 |
| Dragoitxo turkiarra / Salamanquesa rosada (Hemidactylus turcicus) |
 |
| Psammophis schokari, muda |
Handik lotara erretiratu ginen.
Desde allí nos retiramos a dormir.
Apirilak 5 / 5 de abril
Eilat inguruko mendietan esnatu ginen, eta U. ornata-ren bila hasi ginen. Ale bat aurkitu genuen, oso izutia. Urrutiko argazki batzuk atera ahal izan genizkion gutxienez. Pseudotrapelus aqabensis eta Ptyodactylus hasselquistii ere ikusi genituen.
Despertamos en las montañas cercanas a Eilat y comenzamos a buscar U. ornata. Encontramos un ejemplar, muy asustadizo. Al menos pudimos hacerle algunas fotos desde lejos. También vimos Pseudotrapelus aqabensis y Ptyodactylus hasselquistii.
 |
| Uromastyx ornata eta Pseudotrapelus sinaitus-en habitata / Hábitat de Uromastyx ornata y Pseudotrapelus aqabensis |
 |
| Julen eta Aritz, Uromastyx bila / Julen y Aritz, buscando Uromastyx |
 |
| Uromastyx ornata |
 |
| Pareko paretean dago U. ornata / El U. ornata está en la pared de enfrente |
 |
| Pseudotrapelus aqabensis |
Goiz erdi aldera, iparralderantz abiatu ginen, basamortua utzi eta eremu mediterraneora igarotzeko. Bidean geldialdi batzuk egin genituen, eta ondorengoak ikusi genituen: Letheobia simoni, Ablepharus rupelli, Chalcides ocellatus, Hemidactylus turcicus eta Laudakia vulgaris.
Hacia media mañana nos dirigimos al norte, dejando el desierto para pasar a la zona mediterránea. Hicimos algunas paradas por el camino y vimos lo siguiente: Letheobia simoni, Ablepharus rueppelli, Chalcides ocellatus, Hemidactylus turcicus y Laudakia vulgaris.
 |
| Zerbait beroa jan genuen aldi bakanetako bat / Una de las pocas veces que comimos algo caliente |
 |
| Laudakia vulgaris |
 |
| Laudakia vulgaris |
 |
| Letheobia simoni |
 |
| Letheobia simoni |
 |
| Rueppel suge-begi eskinkoa / Eslizón de ojos de serpiente de Rueppel (Ablepharus rupelli) |
 |
| Ein Avdat Parke Nazionala / Parque Nacional Ein Avdat |
 |
| Bidaiko menu tipikoa / Típico menú del viaje |
Gauez, Pseudocerastes fieldi sugegorria aurkitzeko alferrikako saiakera bat egin genuen. Garai aldetik oso goiz zen espezie hau aurkitzeko, batez ere tenperatura oso baxuak zeudelako oraindik. Bere habitatean buelta txiki bat eman genuen hala ere.
Por la noche, intentamos en vano encontrar la víbora Pseudocerastes fieldi. Era muy pronto en cuanto a época, para ver esta especie, sobre todo porque las temperaturas todavía eran muy bajas. Aun así, dimos una pequeña vuelta por su hábitat.
Bertan lo egin beharrean, iparralderantz jarraitzea erabaki genuen, hurrengo egunean, goizean goizetik animalia bila hasi ahal izateko. Horrela, desertua utzi eta eremu mediterraneora igaro ginen, Ascalón ingurura. Kotxea aparkatu bezain laster kameleoi batzuk ikusi genituen, eta tentazioa ezin eutsita, lotara joan beharrean, buelta bat eman genuen. Eirenis rothi, Hyla savignyi, Pelophylax bedriagae eta Bufotes viridis batzuk aurkitu genituen. Efektu tranpa batetik apo batzuk ere atera genituen.
En lugar de quedarnos allí a dormir, decidimos continuar hacia el norte, para poder empezar a buscar animales temprano a la mañana siguiente. Así, dejamos el desierto y pasamos a la zona mediterránea, hacia los alrededores de Ascalón. Nada más aparcar el coche vimos algunos camaleones, y sin poder resistir la tentación, en lugar de irnos a dormir, dimos un paseo. Encontramos Eirenis rothi, Hyla savignyi, Pelophylax bedriagae y Bufotes viridis. También rescatamos algunas ranas de un efecto trampa.
 |
| Kameleoi arrunta / Camaleón común (Chamaeleo chamaeleon) |
 |
| Eirenis rothi |
 |
| Savigny zuhaitz-igela / Ranita de Savigny (Hyla savignyi) |
 |
| Ekialdeko ur-igela / Rana verde de Levante (Pelophylax bedriagae) |
 |
| Apo berde europarra / Sapo verde (Bufotes viridis) |
Zulo handi honetatik hainbat apo berde (Bufotes viridis) atera genituen / De este gran agujero sacamos varios sapos verdes (Bufotes viridis)
Apirilak 6 / 6 de abril
Kanpin-denda jaso eta bertan eman genuen buelta bat, egunez gauza berriak aurkitzeko asmotan. Berotu ahala, berehala hasi ziren narrastiak irtetzen: Platyceps collaris, Malpolon insignitus, Testudo graeca, Stelloagama stellio...
Recogimos la tienda de campaña y dimos un paseo por la zona, con la intención de descubrir cosas nuevas durante el día. A medida que se calentaba, los reptiles comenzaron a aparecer rápidamente: Platyceps collaris, Malpolon insignitus, Testudo graeca, Stellagama stellio…
 |
| Serpiente de látigo roja (Platyceps collaris) |
 |
| Ekialdeko Montpellierko sugea / Culebra bastarda oriental (Malpolon insignitus) |
 |
| Dortoka greziarra / Tortuga mora (Testudo graeca) |
 |
| Dortoka greziarra, gaztea / Tortuga mora, juvenil (Testudo graeca) |
Handik kostaldera gerturatu ginen, Axdod ingurura eta ondorengoak ikusi genituen: Acanthodactylus boskianus, Trachylepis vittata, Typhlops vermicularis eta Rhynchocalamus melanocephalus.
Desde allí nos acercamos a la costa, hacia los alrededores de Ashdod, y vimos lo siguiente: Acanthodactylus boskianus, Trachylepis vittata, Typhlops vermicularis y Rhynchocalamus melanocephalus.
 |
| Lagartija rugosa (Acanthodactylus boskianus) |
 |
| Trachylepis vittata |
 |
| Zizare-sugea / Culebra vermiforme (Typhlops vermicularis) |
 |
| Kukri suge palestinarra / Kukri palestina (Rhynchocalamus melanocephalus) |
 |
| Kukria erretratatzen / Fotografiando la kukri (📷 Aritz Ibarzabal) |
 |
| Bazkaltzeko, estekiak edo latak / Para comer, embutido o latas |
Ondorengo geldialdia toki mitiko batean egitea tokatzen zitzaigun. Trionyx triunuis dortoka handi eta kuriosoak ikusteko leku famosoan. Espezie hau benetan ikusgarria da, ikusteak merezi duena, baina ez genuen horrelako leku bat imajinatzen. Jendez betetako parke baten ondoko errekan zeuden dortokak. Pixka bat desatsegina egia esan. Hauekin batera, Mauremys rivulata-k ere zebiltzan bueltaka.
Nos tocaba hacer la siguiente parada en un lugar mítico: el famoso sitio para ver las grandes y curiosas tortugas Trionyx triunguis. Esta especie es realmente impresionante, merece la pena verla, pero no nos imaginábamos un lugar así. Las tortugas estaban en un río junto a un parque lleno de gente. Bastante desagradable, la verdad. Junto a ellas, también se movían algunas Mauremys rivulata.
 |
| Oskol biguneko dortoka nilotarra / Tortuga de caparazón blando del Nilo (Trionyx triunguis) |
 |
| Oskol biguneko dortoka nilotarrak erreka bazterrean / Tortugas de caparazón blando del Nilo a orillas del río (Trionyx triunguis) |
 |
| Balkanetako apoarmatua / Galápago de los Balcanes (Mauremys rivulata) |
 |
| Balkanetako apoarmatua / Galápago de los Balcanes (Mauremys rivulata) |
Handik iparralderantz jarraitu genuen, Haifatik gertu dagoen mendi eremu batera. Rafa sugandilekin erotu egiten da eta Phoenicolacerta laevis sugandilak ikusteko desiatzen zegoen. Hainbat indibiduo aurkitu genituen. Stellagama stellio eta Chalcides guentheri ere ikusi genituen.
Desde allí continuamos hacia el norte, hacia una zona montañosa cerca de Haifa. Rafa se vuelve loco por los lagartos y estaba deseando ver Phoenicolacerta laevis. Encontramos varios ejemplares. También vimos Stellagama stellio y Chalcides guentheri.
 |
| Sugandila libanotarra / Lagartija libanés (Phoenicolacerta laevis) |
 |
| Günther eskinkoa / Eslizón de Günther (Chalcides guentheri) |
Gauez Salamandra infraimmaculata arrabioa ikusteko saiakera egin nahi genuen. Ugal garaitik kanpo, euririk egin ezean oso zaila izaten da espezie hau aurkitzea, baina saiatzearren ez genuen ezer galduko. Larba dezente aurkitu genituen, batzuk nahiko garatuta gainera, baina heldurik ez. Gaba polita izan genuen hala ere, beste espezie batzuekin batera. Hyla savignyi eta Pelophylax bedriagae pila bat zeuden eta Natrix tesellata bat ere ikusi genuen.
Por la noche queríamos intentar ver la salamandra Salamandra infraimmaculata. Fuera de la época de reproducción y sin lluvia, esta especie es muy difícil de encontrar, pero por intentarlo no perdíamos nada. Encontramos bastantes larvas, algunas bastante desarrolladas, pero ningún ejemplar adulto. Aun así, fue una buena jornada, junto con otras especies. Había muchas Hyla savignyi y Pelophylax bedriagae, y también vimos una Natrix tessellata.
 |
| Ekialde Hurbileko arrabioa / Salamandra del Cercano Oriente (Salamandra infraimmaculata) |
 |
| Savigny zuhaitz-igela / Ranita de Savigny (Hyla savignyi) |
 |
| Ekialdeko ur-igela / Rana verde de Levante (Pelophylax bedriagae) |
 |
| Teseladun sugea / Culebra teselada (Natrix tessellata) |
Lotarako lekuz mugitu ginen, Gilboa mendira. Gauez karrileo pixka bat egin genuen, baina ez genuen espezie berririk ikusi.